27 Ekim 2014
Sayın Basın Mensubu
Biz, 52 sivil toplum kuruluşu ve sivil oluşumun üye olduğu, koordinasyon ve iletişimi İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi (Bilgi STK) tarafından sürdürülen Kamu Harcamalarını İzleme Platformu olarak sizlere bu mektubu yazıyoruz. Bizler 5 yıldır kamu harcamalarını izliyoruz; bu yıl, kamu kaynaklarından sosyal korumaya, güvenliğe, adalete, çocuğa, gençliğe, engellilere ne kadar pay ayrıldığına yönelik yaptığımız izlemenin sonuçlarını milletvekillerine ayrı ayrı infografikler olarak gönderdik ve şimdi de bu infografikleri siz basın mensuplarıyla paylaşmak istiyoruz.
Bizler geçen yıllarda olduğu gibi bu yıl da çarpıcı, dikkat çekici, düşündürücü rakamlara ve sonuçlara ulaştık:
- OECD verilerine göre, 2012 yılında OECD ülkelerinin sosyal koruma harcamalarının GSYH’ya oranı ortalama % 28.1’dir. Türkiye’nin sosyal koruma harcamasının GSYH’ya oranı % ise 13,41 ile kısıtlıdır.
- Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Türkiye’deki kişi başına sağlık harcamasında artış gözlenmesine rağmen Türkiye 41 ülke arasında hala en sondaki 7. ülke konumunda.
- SIPRI verilerine göre, 2011 yılında Türkiye dünyada en yüksek askeri harcama yapan 14. ülke iken 2012 yılında 9. ülke oldu.
- Genel sağlık sigortası kapsamında tahakkuk eden prim 7 milyon 300 milyon civarında iken bunun ancak 350 milyon TL’si tahsil edilebildi.
- Avrupa Konseyi Etkin Yargı Komisyonu’nun 2012 verilerine göre, üye ülkelerin kişi başına mahkeme ve savcılık harcamaları 52,16 avro iken Türkiye’ninki 15, 9 avro. Bir hakime düşen dosya sayısı Avrupa ülkelerinde 200 iken Türkiye’de 780’dir. Ortalama net yıllık hakim maaşı 25.000 avro civarında iken Türkiye’de 16.000 avro.
- İç güvenlik harcamaları artıyor. En hızlı artış İçişleri Bakanlığı personel harcamalarında görülüyor. Gizli hizmet giderleri çok hızlı artış gösteren diğer harcama kalemi.
- Çocuğa Yönelik Harcamalar çok düşük ve 2011’den sonrası şeffaf değil.
- Gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamaların GSYH’ya oranı 2010 yılında % 0,30; 2013 yılında % 0,49 olarak hesaplandı. Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Türkiye ekonomisi gelişirken, gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan kamu harcamaları artışı bunun gerisinde kaldı.
Kamu Harcamalarını İzleme Platformu, www.kahip.org
Prof. Dr. Nurhan Yentürk, Platform sözcüsü,
[email protected] 0532 435 16 20
Not: İnfografiklerin elektronik kopyalarına www.kahip.org adresinden ulaşılabilmektedir
2013 yılının Sosyal Koruma Harcamaları, Sağlık Harcamaları, Askeri Harcamalar, İç Güvenlik Harcamaları, İç Güvenlik Harcamaları, Adalet Harcamaları, Çocuğa Yönelik Harcamalar, Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamalar’a yönelik dikkat çeken ayrıntıları aşağıda maddeler halinde bulabilirsiniz.
Sosyal Koruma Harcamaları:
- Türkiye’de sosyal yardım, sosyal hizmetler, sosyal güvenlik ve sağlık alanını kapsayan sosyal koruma harcamaları 2006-2008 döneminde % 11,5 civarında gerçekleşmiştir. Bu oran 2009-2012 döneminde % 13’ün üzerinde gerçekleşmiştir, 2013 yılında ise % 14,06’dır.
- En son yayınlanmış OECD verilerine göre, OECD ülkelerinin sosyal koruma harcamalarının 2012 yılında GSYH’ya oranı ortalama % 28,1’dir. 2012 yılında Türkiye’nin sosyal koruma harcamasının GSYH’ya oranı % ise 13,41 ile kısıtlıdır. Kişi başına milli gelirinin benzeştiği ülkelerle kıyaslanınca Türkiye’nin bu oranının % 18’e yükseltilmesi önerimiz arasındadır.
- Sosyal koruma harcamalarını içinde yoksullar için yapılan harcamaların GSYH’ya oranı ise 2013 yılı için % 1,11 ile sınırlı kalmaktadır. Yoksullara yönelik sağlık harcamaları da eklendiğinde oran % 1,67’ye yükselebilmektedir. Yoksul hanelere yönelik düzenli gelir desteği verilmesinin siyasi partilerin seçim beyannamelerinde yer aldığını hatırlatmak ve yoksullara yönelik sosyal harcamalarının mutlaka artırılması gerektiğini vurgulamak isteriz.
Sağlık Harcamaları:
- Kamu sağlık harcamalarının GSYH’ya oranı bir tek 2009 yılında % 5’in üzerine çıkmıştır. 2013 yılında GSYH’ya oranı % 4,68 olarak gerçekleşen sağlık harcamalarının GSYH’ya oranının düşürülmesi planlanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Türkiye kişi başına sağlık harcaması artış göstermesine rağmen hala en sondaki 7. ülke konumundadır. Bu nedenle sağlık harcamalarında bir azalma olmasını doğru bulmuyoruz.
- 2013 yılında sağlık harcamalarının içinden sadece % 14,58’i koruyucu (ve idari) hizmetlere gitmekte, % 85,24’ü ise ilaç ve tedavi hizmetlerine gitmektedir. Koruyucu hizmetlerden başlayarak sağlık harcamalarının payı artırılmalıdır.
- Genel sağlık sigortası kapsamında tahakkuk eden prim 7 milyar 300 milyon civarında iken bunun ancak 350 milyon TL’si tahsil edilebilmiş olması vahim bir sonuçtur. Sağlık sistemi dışında kalan vatandaş olması sağlık hakkının kullanılamadığı anlamına gelmektedir. Ücreti asgari gelirin altındaki tüm vatandaşların primlerinin devlet tarafından karşılanması gerektiğini düşünüyoruz.
Askeri Harcamalar:
- 2013 yılı için, SIPRI yöntemi ile hesaplanan Türkiye’nin askeri harcamalarının GSYH’ya oranı ise % 2,33 olmaktadır. Yine SIPRI verilerine göre, 2011 yılında Türkiye dünyada en yüksek askeri harcama yapan 14. ülke iken 2012 yılında 9. ülke olmuştur.
- Askeri kurumların personel harcamaları ve bu personelin ihtiyaçlarına yönelik mal ve hizmet alımları bir arada düşünüldüğünde harcamaların % 75’ini oluşturmaktadır. Modernizasyona yönelik mal ve hizmet alımı ve sermaye harcamaları ise toplamın % 25’ini oluşturmaktadır.
- Türkiye’nin dünyada askeri harcaması en yüksek 9. ülke olması gerekmediğini, askeri harcamalarını azaltılarak, NATO-Avrupa askeri harcamaların GSYH’ya oranının ortalaması olan 1,8 düzeyine indirilmesini öneriyoruz. 12,5 milyon sigortasız vatandaşın genel sağlık sigortası priminin devlet tarafından ödenmesi ve 1 milyon göreli yoksul haneye ayda 295,5 TL düzenli gelir verilmesi durumunda ortaya çıkan ek kaynak ihtiyacı 1,3 milyar TL civarındadır ve askeri harcamaların yüzde 5 azaltılmasıyla bu kaynak sağlanabilecektir.
İç Güvenlik Harcamaları:
- Türkiye’de 2006 yılındaki içi güvenlik harcamasının GSYH’ya oranı da 0,88 iken 2013 yılında 1,36 olarak gerçekleşmiştir. En hızlı artış İçişleri Bakanlığı personel harcamalarında görülmektedir. Gizli hizmet giderleri çok hızlı artış gösteren diğer harcama kalemidir. Emniyet Genel Müdürlüğü ve MİT’in harcamaları içinde personel harcamaları hızla artmaktadır.
Adalet Harcamaları:
- Adalet harcamalarının GSYH’ya oranı 2008 yılında % 0,35 iken 2013 yılında % 0,55’e yükselmiştir. 2016 yılına kadar % 0,49’a düşürülmesi planlanmaktadır.
- Avrupa Konseyi Etkin Yargı Komisyonu’nun 2012 verilerine göre, üye ülkelerin kişi başına mahkeme ve savcılık harcamaları 52,16 avro iken Türkiye’ninki 15, 9 avro; adli yardım harcaması 7,7 avro iken Türkiye’ninki 1,10 avrodur. Bir hakime düşen dosya sayısı Avrupa ülkelerinde 200 iken Türkiye’de 780’dir. Ortalama net yıllık hakim maaşı 25.000 avro civarında iken Türkiye’de 16.000 avrodur. Bu verilere dayanarak adalet harcamalarının artırılması gerektiğini düşünüyoruz.
Çocuğa Yönelik Harcamalar:
- Nüfusun % 31’i çocuk olduğu halde sağlık, sosyal hizmetler, sosyal yardım ve adalet hizmetleri çerçevesinde, 2010 yılında çocuklar için eğitim dışı harcamaların GSYH oranı % 1,33 iken 2011’de bu oranın % 1,11 ile sınırlı kaldığını hesaplıyoruz. Eğitim harcamaları eklendiğinde 2010’da GSYH oranı % 3,59, 2011’de ise azalarak % 3,43 olmaktadır.
- 2011 yılından sonra üç önemli kurum olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, SGK ve Sağlık Bakanlığı (ve bağlı kurumlarının) verileri ayrı olarak yayınlanmamaktadır. BM Çocuk Hakları Komitesi’nin 2012 tarihli Sonuç Gözlemleri’nde yer alan bu eksikliğin giderilmesini talep ediyoruz.
Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamalar:
- Gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamaların GSYH’ya oranı 2010 yılında % 0,30; 2013 yılında % 0,49 olarak hesaplanmıştır. Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Türkiye ekonomisi gelişirken, gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan kamu harcamaları artışının bunun gerisinde kaldığını, bir başka deyişle gençlerin bu büyümeden yeterince pay alamadıklarını göstermektedir. Bütçede gençlik yoktur, eğitimde olmayan gençlik hiç yoktur.
Kamu Harcamalarını İzleme Platformu, www.kahip.org
Prof. Dr. Nurhan Yentürk, Platform sözcüsü,
[email protected] 0532 435 16 20
Not: İnfografiklerin elektronik kopyalarına www.kahip.org adresinden ulaşılabilmektedir.